Περί Εθνικισμού

Η έννοια του έθνους συναντάται στα αρχαία χρόνια έχοντας την σημασία
της ομάδας ανθρώπων που έχει σχετικά μόνιμο χαρακτήρα (λ.χ. έθνος λαών:
μεγάλο πλήθος ανθρώπων, δημιουργικόν έθνος: επαγγελματική ομάδα).

Η λέξη χρησιμοποιείται ακόμα και για την ομαδοποίηση ζώων (λ.χ. έθνεα μελισσάων, έθνεα μιυάων).

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η χρήση της λέξης γινόταν όπου χρειαζόταν να περιγραφεί κάποια ομαδοποιημένη συνύπαρξη υποκειμένων.

Η έννοια του έθνους, που προέρχεται από την γαλλική επανάσταση και τον
Διαφωτισμό ταυτίζεται με τον «λαό», ως το σύνολο των ανθρώπων που ζουν
σε μια χώρα με κρατική οντότητα, έχουν την ιθαγένεια του κράτους αυτού,
απολαμβάνουν δικαιώματα κι έχουν υποχρεώσεις ως πολίτες του, επιπλέον δε,
μετέχουν στην κοινή πολιτισμική παράδοση και παραγωγή.

Το έθνος συνδέεται οντολογικά με, και οριοθετείται γεωγραφικά και πολιτικά από
την κρατική εξουσιαστική θέσμιση, η οποία λειτουργεί ως απαραίτητη
ρυθμιστική αρχή των κοινωνικών σχέσεων και της νομιμοποιημένης επιβολής
ισχύος.
Από την άλλη, μια τάση του γερμανικού ρομαντισμού προσέγγισε την έννοια του έθνους μέσα από μια διαφορετική οπτική. Πρόβαλε ως απαραίτητη συνεκτική βάση του τα κοινά εθνοφυλετικά χαρακτηριστικά (κοινή γλώσσα, κοινές παραδόσεις, κοινό αίμα και κοινές τοπολογικές-γεωγραφικές εγκαταστάσεις) ως διαφοροποιητικά στοιχεία του ενός έθνους από το άλλο, διατηρώντας βέβαια και αυτή η προσέγγιση την κρατική θέσμιση ως απαραίτητο εξουσιαστικό εργαλείο επιβολής εθνικών προσδιορισμών στους πληθυσμούς που διαβιούν εντός των χωρικών ορίων τής εκάστοτε κρατικής οντότητας.
Έτσι, δια μέσω αυτών των δύο προσεγγίσεων, ουσιαστικά ξεκινάει η σύζευξη
του έθνους με το κράτος γεννώντας την ιδεολογία του εθνικισμού, που ως τέτοια, έχει σκοπό να επιβάλει έναν νέο τρόπο κοινωνικής οργάνωσης.

Μέσα στη δίνη αυτής της σύζευξης ντοπιολαλιές χάθηκαν, ήθη και έθιμα ξεριζώθηκαν, κοινοτικές πρακτικές αλώθηκαν και υπάχθηκαν με βίαια μέσα στην υπηρεσία των εθνών-κρατών.

Παντού η ίδια ιστορία με διαφορετική ένταση και εύρος.

Στο κοινωνικό φαντασιακό της εκάστοτε εθνικής επικράτειας εγκαθίστανται
κοινή εθνική συνείδηση και σύμβολα, αφηγήματα κοινού μεγαλειώδους ιστορικού
παρελθόντος, παροντικών και μελλοντικών προκλήσεων εθνικής επιβίωσης
και ανταγωνισμού, προτεραιοποιώντας με αυτόν τον τρόπο την εθνική
ολοκλήρωση ως αδιαπραγμάτευτο ιδανικό έναντι των όποιων κοινωνικών
αναγκών.

Σύμβολα-σημαίνοντα του έθνους είναι η σημαία, τα εθνόσημα, τα παράσημα, τα μνημεία, κανένα όμως σημαίνον δεν εκφράζει καλύτερα την ουσία του εθνικισμού από τα κενοτάφια, τα μνημεία δηλαδή του «Άγνωστου Στρατιώτη» που υπάρχουν σχεδόν σε όλον τον κόσμο. Τι είναι ένα κενοταφικό μνημείο; Μνήμη θανάτου, θανάτου κάποιου άγνωστου, εθνικού θανάτου.

Σημαίνοντα αρκετά, σημαινόμενο μόνο ένα, ο θάνατος.

Θάνατος ηρωικός, πατριωτικός, θάνατος που αξίζει τον κόπο να… βιώσεις.

Η αποζημίωσή του… πεσόντος (γιατί υπέρ πατρίδος ποτέ δεν σκοτώνεσαι, παρά μόνο πέφτεις) είναι ότι μετατρέπεται σε ήρωα, γίνεται αθάνατος.

Μόνο στην περίπτωση της άμυνας για το έθνος και της υπεράσπισης του κράτους ο θάνατος εξωραΐζεται και αποκαθάρεται από την φριχτή ισχύ του.

Πάντα θα κατασκευάζεται για χάρη του έθνους μια μνήμη, μια λυπηρή και στενόχωρη μνήμη, ώστε να συνδέονται τα σύγχρονα μέλη ενός έθνους με εκείνα που πλέον δεν υπάρχουν, που έχουν θυσιαστεί για αυτό. Πάντα μέσω του έθνους θα δημιουργούνται απυρόβλητοι ήρωες και ένδοξες μάχες.

Με αυτή τη λογική, της σύνδεσης, το έθνος εκτός από φαντασιακή κοινότητα είναι και μια νοερή κοινότητα. Άνθρωποι που ούτε καν γνωρίζονται μεταξύ τους, άνθρωποι χωρίς κοινά συμφέροντα και κοινές προοπτικές συνδέονται στο παρόν, μόνο και μόνο μέσω της επίκλησης ενός πάντα ένδοξου παρελθόντος, που σχηματοποιεί και δίνει αφετηρία σε κάθε έθνος να στέκεται στο παρόν και να προχωράει προς το μέλλον.

Η κατασκευή της ιδέας του έθνους κράτους, ως τέκνο και αυτή ανάμεσα σε
όλα τα άλλα του Διαφωτισμού, χρησιμοποιήθηκε ως βατήρας εκκίνησης της
πορείας αποδόμησης της μοναρχίας, ως εξουσιαστικής θέσμισης που
επιβάλλεται «ελέω θεού» σε κάθε γήινη υπόσταση και για αυτό αρχικά
αντιμετωπίστηκε ως μια στόχευση που θα οδηγούσε σε κοινωνική πρόοδο.
Το κράτος εδράζεται εντός μίας οριοθετημένης γεωγραφικής περιοχής και
για να υπάρξει ως πολιτική οντότητα με συγκεκριμένη ταυτότητα, τοποθετείται η έννοια του έθνους συμπληρωματικά για να του προσδώσει το χαρακτηριστικό της μοναδικότητας, που το διαφοροποιεί έναντι όλων των υπολοίπων κρατών.

Το κράτος παράλληλα προβάλλεται και στη συνέχεια επιβάλλεται ως ο μοναδικός νόμιμος μηχανισμός επιβολής ισχύος που ασκείται στις κοινωνίες.

Έτσι απαλλοτριώνει εν τοις πράγμασι από το κοινωνικό σώμα το εν δυνάμει αυτεξούσιό του, με σκοπό να ρυθμίζει αυτό τις κοινωνικές σχέσεις, αφού πρώτα έχει καταφέρει να εδραιώσει το αυθαίρετο συμπέρασμα, ότι η κοινωνία είναι ανίκανη να το πράξει μόνη της. Με αυτό τον τρόπο η κατασκευή του έθνους-κράτους καλύπτει όλες τις ανάγκες της, οντολογικές, πολιτικές, τοπολογικές, υποκειμενικές, με σκοπό να προσφέρει τις υπηρεσίες της στη νεοανερχόμενη αστική τάξη, η οποία με τη σειρά της βάζει την τελική πινελιά στην κατασκευή γεμίζοντας το τελευταίο κενό, αυτό της οικονομίας δηλαδή, επιβάλλοντας το καπιταλιστικό σύστημα.
Εκτός από τον τρόπο διαχείρισης της εξουσιαστικής ισχύος, του τρόπου δηλαδή πολιτικής διακυβέρνησης των μαζών, το τρίπτυχο έθνος-κράτος-καπιταλισμός αποτελεί τη συνεκτική φαντασιακή βάση πάνω στην οποία μαθαίνει να ζει και να υπάρχει κάθε οργανωμένη κοινωνία, αφού πλέον έχει εκχωρηθεί από τα κοινωνικά υποκείμενα το ατομικό αυτεξούσιο και το δικαίωμα της αυτοκυβέρνησης -όταν και όπου αυτά ίσχυαν- στην κρατική θέσμιση.

Η εργαλειακή αυτή κατασκευή καταφέρνει να τεμαχίσει τις κοινωνικές ομάδες με
αυθαίρετες, προκρούστιες και ταχυδακτυλουργικές εθνικές θεωρίες, και
στη συνέχεια να τις ανασυνθέσει με τεχνικές εργαστηριακής ομογενοποίησης, σε ένα μόρφωμα που ονομάζεται από εκεί και μετά «έθνος».

Η μεγαλύτερη επιτυχία της κατασκευής «έθνος-κράτος» βρίσκεται στο γεγονός ότι μπορεί να λειτουργήσει σε όλα τα συστήματα διακυβέρνησης-ελέγχου των μαζών. Την χρησιμοποιούν αστικές δημοκρατίες, μοναρχίες, φασιστικές δικτατορίες, προσωποπαγείς δικτατορίες, ολοκληρωτικά σοσιαλιστικά καθεστώτα. Είναι δηλαδή το επικρατέστερο, μέχρι στιγμής, λειτουργικό περιβάλλον που καθορίζει τον τρόπο ύπαρξης στον πλανήτη.

Το έθνος θεωρείται αξιωματικά φυσικός θεσμός συνοχής, όπως ακριβώς και το κράτος φυσικός θεσμός οργάνωσης, για αυτό δεν αμφισβητείται το περιεχόμενό τους και δεν υπάγεται η ουσία τους στην κρίση της πλειοψηφίας των ανθρώπων.

Το ελληνικό έθνος-κράτος πρωτοπόρο στην περιοχή των Βαλκανίων «δίδαξε» σε όλα τα υπόλοιπα τον τρόπο δημιουργίας και εδραίωσης του έθνους: βία, καταπίεση, ξεριζωμός. Η δημιουργία εσωτερικού εχθρού βοήθησε σε μεγάλο βαθμό το παραπάνω τρίπτυχο. Για το έθνος μόνος άξιος να υπάρχει είναι ο ομοϊδεάτης, ο ομόεθνος, ο ομόδοξος, ο όμαιμος. Όλοι οι υπόλοιποι, ακόμα κι αν δεν διατυπώνεται ρητά, ακόμα κι αν το τοπίο μοιάζει θολό, είναι εκείνοι που είτε με το καλό είτε με τη βία πρέπει να σταματήσουν να διεκδικούν, να μιλούν και τελικά να υπάρχουν.

Όσο αθώος και φαινομενικά ακίνδυνος πλασάρεται από τους εθνικιστές ο μεγαλοϊδεατικός εθνικισμός του Δραγούμη, ο ουτοπικός του Γιαννόπουλου, ο κοινωνιολογικός του Παπαναστασίου, ο αριστερόστροφος του Παπανδρέου, τόσο επικίνδυνος μπορεί να αποδειχθεί στην πράξη.

Ο εθνικισμός ως πρωτεύον συστατικό του νεωτερικού κράτους βρίσκεται στη μήτρα της φιλελεύθερης ιδεολογίας ως πνευματικός και πολιτισμικός στυλοβάτης του, κάτι που αποδεικνύεται περίτρανα υπό την σημερινή διακυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.

Το δίπολο λοιπόν Εθνικισμός-Φιλελευθερισμός λοιπόν είναι εν πολλοίς γνωστό.

Τι γίνεται όμως με την αριστερά; Είναι πατριωτική ή εθνικιστική; Δεν είναι τελικά διεθνιστική όπως αρέσκεται να αυτοαποκαλείται;

Οι πολιτικές θέσεις σημαντικού μέρους της σύγχρονης αριστεράς, εγχώριας και μη, είναι ξεκάθαρα εθνικιστικές. Αρέσκονται να ομνύουν στον πατριωτισμό, σε μια έννοια έτσι κι αλλιώς θολή και με αμφίβολο περιεχόμενο, αφού και οι ακροδεξιοί/φασίστες σε αυτόν ομνύουν κατά πώς τους βολεύει φυσικά και αναλόγως του ακροατηρίου στο οποίο απευθύνονται με εναλλαγές ανάμεσα σε πατριωτισμό και εθνικισμό.

Η έννοια του έθνους διαπερνάει οριζόντια τους ιδεολογικούς και πολιτικούς

πυρήνες δεξιάς και αριστεράς σε τέτοιο βαθμό, που σε θέματα λ.χ όπως το λεγόμενο Μακεδονικό ή τα δικαιώματα των ατόμων της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, οι θέσεις της δεξιάς και μέρους της κομμουνιστικής αριστεράς (π.χ του Κ.Κ.Ε.) διαπλέκονται επικίνδυνα.

Βέβαια, δεν είναι μόνο το Κ.Κ.Ε, άλλωστε είναι γνωστό ότι το κλασσικό σύνθημα του πάλαι ποτέ ΠΑ.ΣΟ.Κ. «η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» (έναντι των ξένων δυνάμεων που κανονίζουν τα εγχώρια εσωτερικά θέματα) έχει μετατραπεί πλέον σε κλασσικό σύνθημα της Χρυσής Αυγής και των ιδεολογικών παραφυάδων της (έναντι μεταναστών και προσφύγων που «αλλοιώνουν» την ελληνικότητα της φυλής).

Ο μέχρι πρόσφατα κυβερνών ΣΥ.ΡΙΖ.Α., ο οποίος συγκυβερνούσε με τους ακροδεξιούς ΑΝ.ΕΛ. συμπληρώνει το κάδρο της εθνικοπατριωτικής αριστεράς με τις λαϊκίστικες εμμονές του περί εθνικού κέρδους του ελληνικού κράτους έναντι του Βορειομακεδονικού μέσω της συμφωνίας των Πρεσπών, περί ξένων οικονομικών δυνάμεων επιτιθέμενων στον ελληνικό λαό, συναγωνιζόμενος έτσι δεξιά και ακροδεξιά σε εθνικισμό.

Λ.Α.Ε., Πλεύση Ελευθερίας, Κ.Ο.Ε. και άλλα γκρουπούσκουλα της αριστεράς τάσσονται ξεκάθαρα εναντίον της ονοματοδοσίας του γειτονικού κράτους (αποκαλώντας το μειωτικά κρατίδιο) με το συνθετικό Μακεδονία στο όνομά του, μιλώντας για ιμπεριαλιστικά σχέδια των μεγάλων δυνάμεων και του ΝΑΤΟ για αποσταθεροποίηση των Βαλκανίων.

Ενώ θεωρητικά η αριστερά διατείνεται ότι είναι διεθνιστική, δεν βρίσκει κανέναν λόγο να είναι αεθνική, αφού μέσα στα σπλάχνα του έθνους «ψαρεύει» το ακροατήριό της, συναγωνίζεται με την δεξιά ποιός τα μετεμφυλιακά χρόνια ήταν σωστότερος… πατριώτης, επιλέγοντας συνειδητά έναν αντιιμπεριαλιστικό πατριωτισμό, αφήνοντας εν πολλοίς αλώβητο τον εγχώριο καπιταλισμό και τους εκπροσώπους του, πάντα θυσιαζόμενη για τα «δίκαια του λαού» έναντι των ξένων κατακτητών.

Εδώ βρίσκεται και ο βασικός κορμός σύνδεσης δεξιάς-αριστεράς σε σχέση με την εθνικιστική σκέψη. Αν για όλα ευθύνονται οι ξένοι καπιταλιστές και τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, τότε οι εγχώριοι καπιταλιστές είναι οι καλοί ή τουλάχιστον οι λίγο καλύτεροι και τα εγχώρια συμφέροντα των ισχυρών είναι καλά συμφέροντα.

Μέσα στο παραπάνω θεωρητικό πλαίσιο μπορούν να ενταχθούν και αιτιολογικές προκηρύξεις κάποιων ενεργειών της Ε.O.17 Νοέμβρη, όπου βρίθουν από λέξεις και φράσεις ξεκάθαρα εθνικιστικού ύφους όπως γραικύλος, γραικυλισμός, εθνική αντίσταση, τέταρτο ράιχ, προδότες κ.α. Για να προκαταλάβει βέβαια η οργάνωση οποιεσδήποτε αντιδράσεις περί του ύφους της, ένα σημαντικό κομμάτι της 27ης προκήρυξής της που αφορά σε επιθέσεις σε αυτοκίνητα τούρκων διπλωματών το 1988 αφιερώνεται στην προσπάθεια αποστόμωσης όσων τυχόν θα τολμούσαν να την κατηγορήσουν για εθνικισμό.

Ακόμα, ορισμένες ομάδες του αναρχικού χώρου -λίγες είναι η αλήθεια- μέσα από την όσμωση των αντιφασιστικών μετώπων που έχουν επιλέξει να κάνουν με άλλες νεομπολσεβίκικες ομάδες, ανακαλύπτουν μπαγιάτικες ιδεολογικές συγγένειες με το εθνικό απελευθερωτικό μέτωπο (Ε.Α.Μ.) και τον ελληνικό λαϊκό απελευθερωτικό στρατό (Ε.Λ.Α.Σ.) και ριγούν συγκινημένες φωνάζοντας συνθήματα για το πώς «λευτέρωσαν τον τόπο και το λαό από τους ξένους κατακτητές» δημιουργώντας έτσι μια παγκόσμια υβριδική και πρωτότυπη τάση, αυτή του αναρχοπατριωτισμού!

Εμείς ως αναρχικοί, οφείλουμε να αναδείξουμε στην κοινωνία την αναγκαιότητα της κατανοητικής πορείας, που ξεπερνά τις συμπληγάδες του εθνικισμού και διεθνισμού και που οδηγεί στον αεθνισμό, όχι ως ισοπέδωση των ατομικοτήτων και των συλλογικοποιήσεων τους, αλλά αντίθετα ως εμπλουτισμό τους πάνω σε βάσεις κοινού ενδιαφέροντος ανεξαρτήτως εθνικής υπόστασης.

Δεν μαχόμαστε τον εθνικισμό από ιδεοληψία, δεν είμαστε εναντίον του από καπρίτσιο. Είμαστε εναντίον του γιατί κουβαλά μαζί του ψευδεπίγραφα μεγαλεία, ρατσισμό, πόλεμο, θάνατο.

Είναι ώρα να καταλάβουμε ότι ο εθνικισμός και το καλό του κράτους γέμισε τον κόσμο στρατόπεδα συγκέντρωσης και κρεματόρια, δικαιολόγησε ξεριζωμούς και μεταναστατεύσεις, γέννησε πολέμους, σκόρπισε μαζικά τον θάνατο.

Και ο θάνατος δεν είναι ένα ταξίδι προς έναν καλύτερο κόσμο αλλά το τέλος του βιολογικού μας ταξιδιού επί της γης.